BALKAN TÜRKLÜĞÜNÜN KAYIP HALK HİKÂYESİ USLU İLE SÜSLÜ (İnceleme-Metin-Tıpkıbasım)

Uslu ile Süslü, 1331/1912'de Filibe'de Balkan matbaasında basılır. Daha önce sözlü gelenekte dilden dile kulaktan kulağa gönüllere dokunan hikâye, nazma çekilip basıldıktan sonra elden ele kalpten kalbe dolaşan canlı bir esere dönüşür. Fakat uzunca zaman kimse ondan söz etmez. Nisyan denizinde adeta kaybolur. 1994'te Ahmet Şerefli, ilk defa eserden söz eder. 2012'de ise Fatih Erbay eseri, bilim âlemine tanıtır. İlk basımdan 113 yıl sonra 2025'te eser, tarafımızca yeniden Türk kültürüne kazandırıldı.

Toplumsal hafızanın aynası edebî ürünler, mensubu olduğu milletin tarihinin, ortak yaşanmışlıklarının ve duygularının kaydedildiği bellektir âdeta. Yüzyıllar sonrasına bunu taşıyabilirler. Ayrıca bu eserler, milletin kimlik bilincine erişme sürecinin tüm aşamalarını içeren sosyokültürel bir belge niteliğindedir. Özellikle halkın genel zevk ve estetik anlayışına göre şekillenen anonim ürünler, bir milletin kültürel kodlarının anlamlandırılmasını sağlar. Uslu ile Süslü hikâyesi de, Bulgaristan'ın Deliorman bölgesinde yaşayan Türklerin 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı ile Balkan Savaşları dönemlerindeki millî kimliklerini koruma ve yeniden inşa etme süreçlerini işleyen bir halk hikâyesidir. "Bir Deliormanlı” tarafından nazma çekilip yazıya geçirilen hikâye, Balkan Türklüğünün acılarını, Türkçesiyle bizlere sunmaktadır. Elinizdeki bu eser de, Bir Deliormanlı'nın emanetini sizlere ulaştırmak adına hazırlanmıştır. Bu amaçla hazırlanan kitap, üç ana bölüm hâlinde planlanmıştır. İnceleme kısmını oluşturan ilk iki bölümde öncelikle hikâye, Türk anlatı geleneğindeki yeri bakımından değerlendirilmiştir. İkinci bölümde, hikayeyi Türklük bilinci ye millî değerler bağlamında bir okuma denemesi yapılmıştır. Üçüncü bölümde ise metnin transkripsiyonlu hâline yer verilmiştir. Ayrıca, kitabın sonuna metnin tıpkıbasımı ilave edilmiştir. Deliormanlı anısına...